De koning van de weidevogels - Dagje in de natuur

maandag 6 maart 2023
Vogels
Vogels

Grutto's © Corné Koopmans

Hollandser kan het beeld bijna niet. Met recht onze Nationale Vogel. De ongekroonde koning der Nederlandse weidevogels. Helaas ziet het er steeds meer naar uit dat deze koning van zijn troon dreigt te gaan vallen. De elegante Grutto staat bekend om zijn karakteristieke roep, prachtige lange poten, oranje snavel, oranje buik en prachtige baltsvluchten. Eigenlijk komt in de grutto al het moois en karakteristieke van onze Nederlandse weides samen.

Één van de eerste trekvogels die in Nederland terugkeert na een, voor vogelaars, lange winter is de Grutto. Ze overwinteren in West-Afrika en Zuidwest-Europa en de voorjaarsgroepen die nu Nederland binnen aan het komen zijn concentreren zich rond een aantal belangrijke pleisterplaatsen. Dit zijn jaar in jaar uit dezelfde plekken die vaak bestaan uit ondiep water of natte graslanden. Vanaf begin april vallen deze groepen uit elkaar en zoeken de Grutto's hun broedgebieden op.

Bekende pleisterplaatsen in deze tijd van het jaar zijn bijvoorbeeld het Landje van Geijsel, onder de rook van Amsterdam, polder Hardenbroek in de Brabantse Biesbosch en polder Arkemheen. Om van deze iconische soort een mooie foto te kunnenen nemen is het Landje van Gruijters, vlakbij Haarlem, ook een aanrader.

De broedgebieden bevinden zich in open graslanden in de lagere delen van Nederland. Hogere dichtheden zijn dan bijvoorbeeld te vinden in Friesland, het Groene Hart, Waterland, de Kop van Overijssel en Noord-Holland ten noorden van het Noordzeekanaal. In 1975 telde Nederland nog ongeveer 120.000 broedparen maar inmiddels is dit aantal drastisch afgenomen tot ongeveer 35.000 in 2020. Intensivering van de landbouw en de daarmee gepaard gaande ontwatering en vroeg maaien zijn hiervoor belangrijke factoren. Vochtige, kruidenrijke graslanden zijn omgevormd tot levenloze, droge en eenzijdige groene woestijnen. Bloemen, kruiden en insecten zijn hier niet langer gewenst en daarmee is de Grutto, en andere weidevogels, verdwenen.

Grutto's en Kluten © Jesse Zwart

Tegenwoordig bezoeken de eerste vogels in mei alweer gemeenschappelijke slaapplaatsen. Na het mislukken van een broedsel vertrekken Grutto's namelijk direct naar deze gemeenschappelijke plekken zonder dat ze opnieuw poberen om tot broeden te komen. Een groot deel van deze vogels vliegt zelfs direct terug naar de overwinteringsgebieden waar ze dus een stuk vroeger dan eerst aankomen. Dit brengt op zijn beurt veel Afrikaanse rijstboeren weer in de problemen. Deze rijstboeren hebben in juli hun rijst net ingezaaid en deze rijst verdwijnt dan ook steeds vaker in Gruttomagen.

Om de alarmerende achteruitgang van de prachtig Grutto een halt toe te roepen kun je uiteraard zelf ook wat doen. 'Aanvalsplan Grutto' dat zich focust op het ontwikkelen van kansgebieden van voldoende schaal met daarin open terrein zonder verstoring en plasdrasgebieden is al een goede stap in de juiste richting. In deze gebieden zal een hoog waterpeil worden aangehouden en aangepast agrarisch beheer de norm zijn. Maaien en begrazen na juni is daarvoor een belangrijke factor.

Zelf kun je hieraan je steentje bijdragen door zuivel te kopen die met respect voor natuur en weidevogels is geproduceerd. Er zijn gelukkig steeds meer initiatieven en boeren die zich hiermee bezig houden. Via deze link kun je zien welke dat zijn!